HZC 1 Kamp. 1e Klas 1928-29
Uit de samensmelting van RKvv Robur (1921) en v.v. Harlingen (1923), ontstond fc Harlingen. In 2022, precies tussen de twee jubileumjaren in, wordt 100 jaar voetbal in Harlingen gevierd. In de aanloop naar 2022 verschijnt er elke maand in de Harlinger media een artikel over de geschiedenis van de verenigingen. Afwisselend Robur en Harlingen. Deze week: HZC en v.v. Harlingen van 1923 tot en met 1947.
Een rondje Harlingen
In het jubileumboekje 50 jaar v.v. Harlingen (1973) schrijft H. van der Veen: “Toen de eerste Wereldoorlog in november 1918 gelukkig ten einde was en wij uit dienst terugkeerden, deden we hardnekkige pogingen onze mooie voetbalsport hier weer van de grond te brengen.” In 1919 werd met leerlingen van de zeevaartschool een club opgericht onder de naam: Z(eevaartschool) H(arlingen) C(ombinatie) ZHC. De al bestaande voetbal ‘vereenigingen’ Harlingen en ZHC fuseren in 1923 tot HZC. De voetballers van HZC, en later v.v. Harlingen verhuisden door de jaren heen van de kuil aan de Bildtstraat (zie foto) en een knollenveld aan de Noorderdijk, naar de seriewedstrijden op het kaatsveld van Eendracht, naar: ‘het land van de zusters’ op de Kimswerderweg – nu MCL de Batting – , naar: het Vierkant, het sportveld van de Rijks HBS na de oorlog naar: het Balkland en sinds 2014 weer terug op de Vierkantsdijk…
Het voetbal spelletje van nu is in begin 1900 ontstaan in Engeland. Tijdens de Middeleeuwen speelde men in Engeland voetbal met een opgeblazen varkensblaas. Er is dan gebrek aan uniforme regels en een goede arbitrage. Dit leidde ertoe dat menig voetbalspel eindigde in geruzie en vechtpartijen. Er bestond bijvoorbeeld nog geen regel die vastlegde dat er slechts 22 spelers op het veld mochten staan. Aan sommige wedstrijden namen dan ook meer dan honderd mensen (!) deel.
Voetbal als schoolsport
Het is niet vreemd dat in Harlingen ook vanuit een school, de Zeevaartschool het voetbal ontstond want voetbal begon als een sport voor de arbeiders, maar veranderde toen het spelletje populair werd onder de elitaire studenten van prestigieuze privé-scholen zoals Cambridge en Oxford. Voetbal begon in deze studentikoze kringen haar huidige vorm te krijgen. Ook ontstond de behoefte aan regels. De eerste echte regels zijn in 1815 en 1825 in Eton en Aldeham vastgelegd. Een van deze regels: de buitenspelregel, is nog steeds een basisregel. Op het Cambridge college, stelden de studenten in 1848 een reglement op en daarmee werden belangrijke regels omtrent ingooien, uittrappen en de bescherming van de doelman vastgelegd, ze zijn vrijwel niet aangepast. Toch waren de verschillen in regels tussen de scholen soms zo groot dat een onderlinge wedstrijd niet mogelijk was. Zo mocht een speler in sommige regels zelfs de bal met de hand dragen. Hieruit zou zich uiteindelijk de sport: rugby ontwikkelen.
In den beginne
Van 10 december 1923 tot 28 mei 1934 is HZC dé club. De begin periode kenmerkte zich door intensief overleg tussen de twee verenigingen: Harlingen en ZHC. In een vergadering op maandag 8 december 1923 bij de heer Agricola op de Rozengracht valt dan het besluit tot fusie en op woensdag 10 december komt de fusie tot stand en is Harlingen-Zeevaartschool-Combinatie HZC een feit. Het energieke bestuur slaagde er niet in om direct tot de NVB – Nederlandse Voetbal Bond – toe te treden maar was genoodzaakt om binnen de FVB – Friese Voetbal Bond – eerst het kampioenschap te behalen. De elftallen werden ingedeeld in de districten Leeuwarden (HZC I) en Sneek (HZC II in de 1ste kl. HZC III in de 2de kl.). HZC IV speelt een competitie met Makkum en Franeker. Het bestuur van het eerste uur: D. Fokkema, J.H. van der meer, H. van der Molen, S. Oswald en G. Jongkamp.
Van kippenloop naar Vierkantsdijk en dan naar het Balkland.
Tegenslagen waren er ook. De verschillen in inzicht tussen elftalcommissie en de voorzitter leidde tot het aftreden van de voorzitter en er liepen leden weg om die reden. Ook het aantal bezoekers van de wedstrijden viel tegen dus dienden zich ook financiële problemen aan. Daarnaast was de penningmeester niet zo actief en liep de contributie achterstand hoog op. In 1927 was er van HZC nog maar één elftal over van de eens zo schitterende combinatie. In het seizoen 1928/1929 wordt HZC kampioen van de FVB en een loodzware competitie met de apotheose in de wedstrijd tegen Achdoeth die bekend werd als: ‘De slag aan de Kimswerderweg’, waar HZC speelde. Bijgaande foto toont het kampioenteam én bestuur in een van de doelen aan de Kimswerderweg.
De promotie naar de KNVB was daarmee ook veilig gesteld. De wedstrijden van HZC werden op het Schuttersveld ook wel spottend de kippenloop genoemd en dat terrein werd door de KNVB afgekeurd. Een nieuw sportterrein aan de Vierkantsdijk werd in 1929 in gebruik genomen en tot eind 1939 werd daar gevoetbald. Het verlangen naar een eigen terrein werd steeds groter. Een verzoek aan de gemeente werd gehonoreerd en het college van burgemeester en wethouders stelde het Balkland voor dat doel beschikbaar. Onder leiding van Piet Schadenberg kwamen spelers en werkloze Harlingers in actie, draineerden het veld en maakten het speelklaar. Het duurde toen nog een paar jaar voordat Harlingen naar het Balkland verkaste (zie foto).
Harlinger profs
De crisis in de jaren 30 sloeg ook in Harlingen zwaar toe. Veel Harlinger jongens hadden geen werk, zwierven langs de straat en verveelden zich en moesten zich vermaken met kaarten, kaatsen of film kijken. Dit ‘werkelozen project’ werd uitgevoerd in de Lichtboei alias “‘t Hemeltsje” en werd door de gemeente ondersteund. Het voetbal kwam binnen deze groep min of meer bij toeval in beeld en in 1934 werd de voetbalclub Harlingen opgericht en de bijnaam van de groep wérd: De Harlinger profs. Men speelde in aanleg eerst in ‘De Kule’ (stukje terrein links van Bildtstraat als je omhoog rijdt of loopt naar de Tjerk Hiddessluizen). In 1934 was dat de Noorderdijk waar aan de zeekant het Zeezwembad was gevestigd aan de voet van molen de Bazuin (zie foto). Daar is nu de opstelplaats voor auto’s die naar Terschelling gaan. De Tjerkhiddesluizen zijn pas in 1955 in gebruik genomen.
De Kule was te klein en men week uit naar een terrein van visrookerij: ‘De Coöperatie’ aan de Noorderzeedijk waar nu de industriehaven ligt. Om de conditie op peil te houden liepen de ‘mannen’ hard naar Roptazijl en weer terug zo’n beetje 20 kilometer. De eerste voetballen werden losgepeuterd van HZC en voor een paar centen werden oude palen van de timmerfabriek van Ane Hoek gekocht die als doelpalen werden verbouwd. Totdat men op het Balkland terecht kon, speelden Harlingen en HZC gezamenlijk op het sportveld aan de Vierkantsdijk. Het Harlinger bestuur bestond uit Jan de Roest, Henk van Veen, Rikus (poes) Attema, Anne Kaspers en Feite de Jager. Later kwam Andries Spoelstra de gelederen versterken. In Harlingen had men weinig vertrouwen in deze nieuwe vereniging. ‘Dat wud tog niks’ maar dat bleek niet te kloppen: drie jaar achter mekaar werd Harlingen één kampioen en in 1937 zelfs Fries Kampioen! De Leeuwarder Courant op de sportpagina: ‘Harlingen, kwam, zag en overwon!’ In de oorlog viel alles zo’n beetje stil omdat de Duitser alles verbood waar maar eventueel verzet uit zou kunnen voortkomen. Het verenigingsleven ‘dook onder’. Toch bleven er contacten want in de analen staat vermeld dat in 1943 eerste pogingen werden ondernomen om een fusie tussen HZC en Harlingen te realiseren. Dat mislukte. In een volgend artikel over de v.v. Harlingen wanneer die fusie dan wel lukte…
Oorlog!
In de kelders van de Sint Michaëlkerk waren documenten van het Harlinger verenigingsleven verborgen om ze uit handen van de bezetter te houden. Men wilde vooral in de laatste oorlogsjaren die gegevens hebben om onderduikers en werkkrachten te kunnen opsporen en rekruteren. De bezetter was bijzonder gebrand op de ledenadministraties want daarin stonden alle gegevens van de leden. Ze respecteerden in het begin van de bezetting de kerken maar toen het verlies steeds duidelijker werd veranderde dat. Op de een of andere manier kwam de Duitser er achter dat er belangrijke gegevens in de katholieke kerk waren verstopt. Bij een inval in de pastorie en kerk aan de Zuiderhaven vond men niets en daarop werd pastoor Wirtz (zie foto) gearresteerd en langdurig verhoord.
De pastoor weerstond de verhoren en liet niets los over de verstopte documenten. De Duitsers hebben ze dan ook niet kunnen vinden. En dat is maar goed ook anders hadden er ook verscheidene ‘Harlinger profs’ voor de Duitsers aan het werk gemoeten.
Volgende maand is Robur weer aan de beurt voor een 100 jaar voetbal in Harlingen pagina.
Bronnen:
Archieven van: Piet van der Moolen; De Harlinger Courant; Guus van Hurck; RKvv Robur; en v.v. Harlingen. Boeken: Tot Heil Onze Ribbenkast / 75 jaar v.v. Harlingen. Diverse clubbladen. Jubileum uitgaven: HZC, Harlingen, Robur. Magazine: De Harnser oktober 1983. Wikipedia: definitie Voetbal.
